مورچه حشرهای است از راسته نازک بالان وجانوری است اجتماعی و باگونههای بسیارزیاد که در حدود8000گونه مختلف از مورچهها شناخته شده است ، مورچهها حشراتی هستند که از نظر هوش و غریزه طبیعی کامل میباشند. این حشره در مقایسه با حشرات دیگر ، لانه سادهتری دارد، بیشتر آنها در زیر زمین تونلهایی حفر میکنند، یا با استفاده از موادی خاکریز درست میکنند
تنوع مورچهها در هر دسته
همه مورچهها دارای زندگی اجتماعی هستند، یعنی مورچهها در دستههای جدا از هم زندگی میکنند. در هر دسته سه نوع مورچه وجود دارد: ملکه که وظیفه آن تخم گذاری و به دنیا آوردن نوزادان است. عدهای مورچههای کارگر هستند که فاقد بال میباشند و کار آنها جمعآوری دانهها و مواد غذایی و حفر لانه و نگهداری تخمها و نوزادان میباشد. تعداد کمی از افراد یک لانه ، مورچههای نر ماده هستند که دارای چهار بال نازک میباشند. اندازه وتعداد گروه مورچهها بسیار متنوع است.
ساختمان مورفولوژیکی مورچه
مورچهها گر چه از نظر اندازه ظاهری با یکدیگر فرقهای زیادی دارند، ولی از جهت شکل ظاهری کم و بیش شبیه یکدیگر هستند. بر روی سر مورچه یک جفت شاخک یا آنتن وجود دارد. این شاخکها مدام حرکت میکنند، زیرا اینها شاخکهای معمولی نیستند، ومورچه ها با وجود اینکه فاقد بینی هستندشاخکها به مورچه ها کمک می کنندتابوهاراتشخیص دهندواز طرفی دیگر مورچههابه وسیله ی شاخکهایشان یکدیگر را می شناسند وبا هم ارتباط برقرارمی کنند.
سر مورچه شامل مغز ، یک جفت چشم مرکب و آروارههای قوی و دهان است. علاوه بر چشم مرکب ، بیشتر مورچهها دارای اندام بینایی دیگری به نام چشم ساده هستند. بین شکم و تنه این حشرات پایهای وجود دارد که بوسیله آن شکم میتواند حرکات زیادی در جهات مختلف انجام دهد. مورچههای کارگر دارای سر کوچکی هستند، در صورتی که نر مادهها دارای سری بزرگ میباشند. آروارههای این حشره نسبتا قوی است و پاهایش به چنگال ختم میشوند
بالهای جنس ماده حشره مذکور پس از جفت گیری میافتند. عمر مورچههای کارگر 8 تا 10 ماه ، مورچه ملکه یک سال و مورچههای نر ماده فقط دو هفته است، یعنی پس از جفتگیری با ماده میمیرند
غذای مورچهها
هزاران نوع مورچه در جهان زندگی میکنند که هر نوعی زندگی و غذای مخصوص به خود رادارند
انواع مورچه ها
مورچه خرمن چین : مورچهای است که از گیاهان اطراف خود دانه میچیند و به لانه خود میبرد و از آنها استفاده میکند.
مورچه شیر دوش یا گلهدار :این مورچه ها به شکار شته ها می روندوآنها را گله گله در لانه جای میدهند و با نواختن ضربههای محکمی بر پهلویشان ، مایع شیرین مزهای از اندامشان برای خود میدوشند
مورچههای باغبان : دسته دیگر از مورچهها باغبانی میکنند، یعنی قارچهای بسیار ریزی را میپرورند و خوراکشان را فقط ازآنها تهیه می کنندونیاز به باغچهای هم دارند که برای این کارخمیری فراهم میکنند وقارچهای موردنظرخودرا تهیه میکنند مورچههای تپه ساز: همچون مورچههای چوبزی در انگلستان فراوان هستند. این مورچهها چنان بلند خانه سازی میکنند که گاهی ارتفاع ساختمانهایشان به یک متر و پهنای آن به 30 سانتی متر میرسد
برخی از مورچهها ، بردهدار هستند، یعنی دسته دسته همچون گروههایی که عازم ماموریت نظامی هستند، به سراغ مورچههای کوچکتر میروند. تخمها ، کرمها و شفیرههای آنها را غارت میکنند و از آنها نگهداری میکنند تا بالغ شوند و در این هنگام آنها را به بیگاری وامیدارند
در آفریقای مرکزی ، آمریکای جنوبی و نیز آسیای جنوبی ، پارهای از انواع مورچهها ، گوشتخوار هستند. گاهی آنها را مورچههای قزاق گویند. چون بسیار بیرحم هستند و در ستونهای طولانی مانند نظامیان جنگجو در جستجوی جانداری به راه میافتند تا از گوشت بدن آنها تغذیه کنند
زندگی اجتماعی مورچهها
در حدود 8000 گونه مختلف مورچه وجود دارد و همه آنها در گروههای فامیلی زندگی می کنند این حشره درمقایسه با حشرات دیگر لانه سادهتری میسازد بیشتر آنها در زیر زمین تونلهایی حفر میکنند یا با استفاده از موادی، خاکریز (پرچین) درست میکنند در طول تابستان مورچههای بالدار از لانه بیرون آمده و بطور دسته جمعی حرکت میکنند آنها جفت گیری میکنند و برای تشکیل اجتماع جدیدی پرواز کرده ومی روند
مورچههای صحرا نشین در طول شب یک توده مخروطی موقت درست میکنند آنها برای این کار از بدنشان استفاده میکنند مورچهها به همدیگر میچسبند و از یک شاخه درخت آویزان میشوند آنها بوسیله پنجههایشان به یکدیگر میچسبند و این مخروط را میسازند. یک لانه مورچه از چندین اطاقچه که بوسیله تونلهایی به هم مرتبط میشوند، تشکیل شده است
چرخه زندگی مورچه
چرخه حیات مورچه بسیار جالب است. مادههای یک کلنی یعنی ملکه تا ارتفاع زیادی در آسمان به پرواز در میآیند و نرها نیز به دنبالشان میروند. پس از این پرواز جفت گیری ، نرها فورا میمیرند و ملکه پایین میرود و به تنهایی آغازگر یک گروه یا دسته جدید میشود. او آشیانهای حفر میکند و تخم میگذارد. پس از آن که کرمهایی که فاقد پا هستند، از تخم بیرون میآیند، ملکه مادر به آنها کمک میکند تا پیلهای به دور خود بتنند. هنگامی که مورچه جوان به اندازه کافی رشد کرد، ملکه یک سر پیله را سوراخ میکند و مورچه را از داخل محفظه خود خارج میسازد. این کارگران تازه نفس ، تقریبا به فوریت زندگی پر کار و فعال خود را آغاز میکنند که وقف ملکه و بقیه اعضای گروه است
نتایج تحقیق جانور شناسان نشان می دهد، نسل مورچه ها که ما اکنون در اطراف خود می بینیم حدود صدو چهل تا صد و شصت میلیون سال قبل در کره زمین ظاهر شدند.
بررسی شجره نامه مورچه ها نشان می دهد نسل نخستین گروه این جانداران پیش از ظهور بسیاری از جانوران ظاهر شده اند. گفتنی است در میان جمعیت میلیونی ساکن در یک لانه تنها یک ملکه وجود دارد که تنها وظیفه او تخمگذاری است و از میان تخمهای گذاشته شده 90 درصد آنها مورچه کارگر و 10 درصد مورچه سرباز می باشند. مورچه ملکه در طول عمر خود و در اواخر عمر تنها یک مورچه ماده تولید می کند که ملکه آینده مورچه ها خواهد بود. قابل ذکر است که در حال حاضر در حدود چهار هزارو پانصدگونه مورچه درجهان شناخته شده اند که برخی از آنها گوشتخوار بوده و در عرض پنج دقیقه یک جسد را می توانند به اسکلت تبدیل کنند.